Người ta cho rằng hình ba con khỉ : con bịt tai, con bịt miệng, con bịt mắt, có sớm nhất là ở một bức phù điêu của chùa Toshogu ở Nikko (Nhật Bản) và đó là của nhà điêu khắc Hidari Jingoro (1594 – 1634). Người ta gọi tên ba con khỉ đó là Mizaru, Kikazaru và Iwazaru. Có tài liệu giải thích rằng mizaru là con (khỉ) mù, kikazaru là con (khỉ) điếc và iwazaru là con (khỉ) câm.

Cũng có tài liệu giảng rằng nghĩa gốc của mizaru là “tôi không thấy điều xấu”, của kikazaru là “tôi không nghe điều xấu” và của Iwazaru là “tôi không nói điều xấu”.

Lại có tài liệu nói rằng chuyện ba con khỉ này chẳng qua chỉ là do ảnh hưởng của đoạn 1, thiên 12 (Nhan Uyên) trong sách Luận Ngữ mà thôi. Khi Nhan Uyên hỏi Khổng Tử về đức nhân và về những gì cần phải làm thì Khổng Tử đáp :

“Phi lễ vật thị, phi lễ vật thính, phi lễ vật ngôn, phi lễ vật động, nghĩa là “Cái gì không hợp lễ thì đừng nhìn, cái gì không hợp lễ thì đừng nghe, cái gì không hợp lễ thì đừng nói, cái gì không hợp lễ thì đừng làm”. (Lời dịch của Nguyễn Hiến Lê).

Ngày nay hình tượng ba con khỉ đã trở nên phổ biến và ta có thể thấy rất nhiều bộ khỉ ba con bằng gỗ, bằng đá, bằng kim loại, bằng chất dẻo, v.v…, bày bán ở các cửa hàng đồ lưu niệm. Nó còn có những biến tấu thành ba con chó, ba con thỏ, ba con lợn; thậm chí ba con ếch, v.v… Chẳng những thế, nó còn biến tấu thành cả ba chú bé, thành ba con người nói chung nữa.

Nhưng dù có biến tấu như thế nào hoặc đến đâu thì cái triết lý ở đây vẫn cứ là:

“Vật lễ phi thị, vật lễ phi thính, vật lễ phi ngôn. Và cả “vật lễ phi động”, nên có khi có tới bốn con khỉ (hoặc chó, thỏ, người, v.v…) ngồi khoanh tay trước ngực (bất động) nữa.”