Trong bài này, mình tổng hợp các câu thành ngữ Hán Việt cùng với lời giải nghĩa.

Thành ngữ là tập hợp từ cố định đã quen dùng mà nghĩa thường không thể giải thích được một cách đơn giản bằng nghĩa của các từ tạo nên nó.

• Ác giả ác báo : làm điều ác thì mình hoặc con cháu sẽ phải gánh chịu cái ác, theo quan niệm của đạo Phật.

• An cư lạc nghiệp : có nơi ở ổn định và yên tâm, vui vẻ làm ăn.

• An phận thủ thường : bằng lòng với cuộc sống bình thường hiện tại, không cầu tiến, không đòi hỏi gì hơn.

• Án binh bất động : (1) đóng quân ở yên, tạm thời không hành động, chờ thời cơ ; (2) tạm thời không hoạt động chờ xem tình hình.

• Anh hùng mạc lộ : người anh hùng đã hết thời, không còn có tác dụng gì nữa (hàm ý bất lực, cam chịu trước hoàn cảnh bất lợi).

• Âm dương cách trở (biệt) : người ở âm phủ, kẻ ở dương gian, người chết kẻ sống, không bao giờ còn có thể gặp nhau.

• Bác cổ thông kim : học rộng biết nhiều, am hiểu cả xưa lẫn nay.

• Bách chiến bách thắng : trăm trận trăm thắng; đánh trận nào thắng trận ấy, không có đối thủ nào địch nổi.

• Bách niên giai lão : cùng sống với nhau đến lúc già, đến trăm tuổi (thường dùng làm lời chúc vợ chồng mới cưới).

• Bách phát bách trúng : trăm phát trăm trúng; bắt phát nào trúng phát ấy, rất chính xác.

• Bài binh bố trận : sắp xếp, tổ chức và bố trí lực lượng thành thế trận sẵn sàng chiến đấu.

• Bán tín bán nghi : nửa tin nửa ngờ.

• Bạt sơn cử đỉnh : sức mạnh có thể nhổ được núi nâng được vạc lên.

• Bất di bất dịch : (cái có giá trị tinh thần) không bao giờ thay đổi, mãi mãi vẫn như thế.

• Bất khả xâm phạm : không ai được phép xâm phạm (theo luật pháp).

• Bất phân thắng bại : không phân định được bên nào được, bên nào thua, các bên đều ngang tài ngang sức nhau.

• Bất tỉnh nhân sự : mê man không biết chi cả.

• Bế quan tỏa cảng : (chính sách) đóng các cửa ải và cửa biển, không giao dịch với nước ngoài.

• Bĩ cực thái lai : hết cái rủi ro, long đong thì đến cái may mắn, yên vui.

• Biệt vô âm tín : hoàn toàn biệt tin, đã lâu không có tin tức gì.

• Cải tà quy chính (chánh) : bỏ con đường không chính đáng, trở về con đường chính đáng.

• Cải tử hoàn sinh : làm cho thoát khỏi cái chết đã cận kề.

• Cao lương mĩ vị : món ăn ngon và quý (nói khái quát).

• Cầm kì thi họa : đánh đàn, chơi cờ, làm thơ, vẽ tranh; những thú phong lưu của con người (theo quan niệm thời trước, nói tổng quát).

• Cẩn tắc vô ưu : cẩn thận thì sau không phải lo lắng gì.

• Chí công vô tư : (tư tưởng, đạo đức) hoàn toàn vì lợi ích chung, không hề có chút tự tư tự lợi.

• Chiêu binh mãi mã: chiêu mộ binh lính, mua ngựa chiến để chuẩn bị chiến tranh.

• Cô nhi quả phụ : mẹ góa con côi.

• Cốt nhục tương tàn : tả cảnh anh em một nhà, nhân dân một nước mà giết hại lẫn nhau.

• Dĩ hòa vi quý : (thái độ) coi sự hòa thuận, êm thấm là quý.

• Dục tốc bất đạt : nôn nóng, muốn nhanh thì thường hỏng việc, không đạt được kết quả.

• Giả nhân giả nghĩa : làm ra vẻ có nhân, có nghĩa để đánh lừa.

• Giải cấu tương phùng : tình cờ không hẹn mà gặp.

• Hạ hồi phân giải : sau này sẽ hay, sẽ rõ.

• Hằng hà sa số : nhiều không đếm xuể (ví như cát sông Hằng ở Ấn Độ)

• Hậu sinh khả úy : lớp người sinh sau nhưng lại đáng sợ, đáng phục (hàm ý không nên coi thường lớp trẻ)

• Hữu danh vô thực : chỉ có tiếng hão, thật ra không có gì.

• Hữu dũng vô mưu : chỉ có sức mạnh, cốt cậy vào sức mạnh, không có mưu trí gì.

• Khai thiên lập địa : lúc mới bắt đầu có trời đất, theo truyền thuyết; hường dùng để chỉ thời kì xa xưa.

• Nam vô tửu như kì vô phong : đàn ông mà không uống rượu thì thiếu mạnh mẽ, thiếu khí chất khác nào cờ không gặp gió, không thể tung bay được (theo quan niệm cũ).

• Nhân định thắng thiên : ý chí, lòng quyết tâm của con người có thể thắng được ý trời, có thể thay đổi được định mệnh.

• Nhất cận thị nhị cận giang : nhà ở gần chợ, gần sông là tốt nhất vì tiện đường đi lại, dễ bề làm ăn, buôn bán.

• Nhất cử lưỡng tiện : làm một việc mà lại kết hợp giải quyết được luôn cả việc khác.

• Nhất cử nhất động : mỗi một cử chỉ, hành động dù là nhỏ nhất.

• Oan oan tương báo : đã gieo oán thù thì sẽ gặp oán thù báo lại.

• Ôn cố tri tân : ôn lại cái cũ, cái đã qua để có thể biết thêm, hiểu rõ thêm về cái mới, cái hiện tại.

• Phá gia chi tử : đứa con làm tan nát tài sản của gia đình; cũng dùng để chỉ kẻ ăn chơi.

• Phúc bất trùng lai : điều may mắn lớn thường không cùng đến liền nhau, mà chỉ gặp một lần.

• Quang minh chính đại : ngay thẳng, rõ ràng, không chút mờ ám.

• Quyền huynh thế phụ : quyền của người anh có thể thay cha để giải quyết mọi việc lớn nhỏ trong gia đình (theo quan niệm đạo đức phong kiến).

• Sơn cùng thủy tận : tả nơi xa xôi, hẻo lánh, được coi như chỗ tận cùng của sông núi.

• Táng tận lương tâm : mất hết lương tâm.

• Tâm đầu ý hợp : rất hợp ý với nhau, cùng có chung những tình cảm và cách suy nghĩ như nhau.

• Tâm phục khẩu phục : phục tự đáy lòng, chứ không phải chỉ nói ngoài miệng.

• Tham quyền cố vị : cố giữ lấy quyền hành, địa vị, không chịu rời bỏ (cho dù đã không còn đủ năng lực hoặc điều kiện làm việc).

• Ưu thắng liệt bại : hơn thì được, kém thì thua.

• Ưu thời mẫn thế : lo lắng việc đời, lo lắng cho thời thế.

• Vạn bất đắc dĩ : cực chẳng đã lắm mới phải làm như vậy.

• Vạn sự khởi đầu nan : mọi việc lúc bắt đầu làm đều có khó khăn (hàm ý nếu cố gắng sẽ vượt qua được, sẽ làm được).

• Vạn sự như ý : mọi việc, mọi sự đều như ý, đều tốt lành (thường dùng trong lời chúc).

• Vật bất li thân : vật quý không thể rời khỏi người, lúc nào cũng phải mang theo bên mình.

• Xưng hùng xưng bá : tự coi mình có quyền chi phối trong một vùng, một khoảnh, không chịu phục tùng một quyền lực nào.

• Ý tại ngôn ngoại : ý ở ngoài lời; chỉ những điều hàm ý, không nói ra trực tiếp, người nghe phải tự suy ra mà hiểu lấy.

• Yểu điệu thục nữ : (người con gái) yểu điệu, duyên dáng và thùy mị.

• … : …

(còn tiếp)

Tài Liệu Tham Khảo :

• Việt Nam Tự Điển | Lê Văn Đức | 1970 | Nhà Sách Khai Trí
• Từ Điển Tiếng Việt | Hoàng Phê chủ biên | 2003 | NXB Đà Nẵng
• Từ Điển Tiếng Việt | Hoàng Phê chủ biên | 2020 | Vietlex – NXB Đà Nẵng
• Từ Điển Từ Hán Việt | Ngọc Thái – Quốc Khánh | 2006 | NXB Văn Hóa Thông Tin